Sebagaimana yang telah saya tulis sebelum ini menerusi blog ini, SKPK Princess Elizabeth di Johor Baru merupakan institusi pendidikan khas (cacat penglihatan) pertama yang telah melaksanakan pembelajaran dan pengajaran Alquran Braille di negara kita. Bahkan SKPK Princess Elizabeth merupakan antara institusi terawal yang telah menerima naskah Alquran Braille dari negara Jordan. Perlu saya nyatakan, setakat maklumat yang saya ada, jumlah naskah Alquran Braille yang diterima oleh SKPK Princess Elizabeth ketika itu dari Jordan hanya senaskah sahaja. Sekitar dekad 70-an lalu, naskahh Alquran Berkenaan masih ada lagi dan masih digunakan sebagai panduan oleh Cikgu Sulaiman (Allahyarham) untuk mengajar membaca dan menulis Alquran Braille kepada murid-muridnya.
Di peringkat awal, oleh kerana terdapat pelbagai kekangan, maka usaha-usaha penyalinan Alquran bagi tujuan menghasilkan Alquran Braille yang lengkap masih tidak dapat dimulakan. Oleh itu, pada dekad 50-an dan 60-an, usaha lebih ditumpukan kepada pengenalan kepada huruf-huruf asas hijaiyah Braille, tanda-tanda baris dan sebagainya.
Untuk membolehkan pengajaran dan pembelajaran Alquran Braille dilaksanakan dengan lebih berkesan, maka surahsurah tertentu daripada Alquran, atau sejumlah ayat tertentu telah disalin ke dalam bentuk Braille. Ia dilakukan sendiri sama ada oleh Cikgu Sulaiman Shafie (Allahyarham) mahupun oleh Cikgu Salmah Othman. Setelah ayat atau surah yang diperlukan siap disalin ke dalam bentuk Braille, maka cetakan ayat atau surah berkenaan akan diperbanyakkan dengan menggunakan mesin thermoform. Ianya dilakukan oleh kedua-dua orang guru berkenaan.
Secara ringkasnya, Cikgu Sulaiman dan Cikgu Salmah merupakan dua orang tenaga pengajar agama di SKPK Princess Elizabeth ketika itu. Bezanya, Cikgu Sulaiman merupakan guru agama yang bernaung di bawah Jabatan Agama Islam Johor dan berkhidmat di SKPK Princess Elizabeth dari tahun 1954-1991. Manakala Cikgu Salmah pula merupakan seorang guru agama yang berkhidmat di bawah Kementerian Pelajaran. Beliau telah berkhidmat di SKPK Princess Elizabeth dari awal dekad 70-an hingga ke awal dekad 80-an (maaf tahun sebenarnya saya tidak berapa ingat). Kedua-dua guru berkenaan merupakan guru yang berpenglihatan dan tidak mempunyai latar belakang pendidikan khas. Namun begitu, atas rasa tanggungjawab serta keikhlasan untuk mendidik murid-muridnya yang tidak berpenglihatan, kedua-dua guru berkenaan telah berusaha sendiri untuk mendapatkan kemahiran Alquran Braille dan akhirnya mereka berjaya. Mereka berjaya memahirkan diri mereka dengan ilmu mengenai Alquran Braille, dan mereka juga berjaya mengajar murid-muridnya yang tidak berpenglihatan mengenai kemahiran membaca dan menulis Alquran Braille. Walau bagaimanapun, kedua-dua guru berkenaan sama sekali tidak pernah mengajar mana-mana muridnya supaya mencuri dan mengeksploitasi soft copy Alquran Braille orang lain!
Saya masih ingat lagi, Cikgu Sulaiman pernah membraillekan surah Adh-Dhuha (surah ke-93) hingga surah An-Nas (surah ke-114). Manakala Cikgu Salmah pula pernah membraillekan ayat 1 hingga ayat 108 dari surah Albaqarah. Sebagaimana yang telah saya nyatakan di atas, apabila mereka siap Braillekan ayat/surah berkenaan, ia akan diperbanyakkan dengan mencetaknya menggunakan mesin thermoform. Manakala mencetak dengan mesin thermoform bukanlah sesuatu yang mudah. Ia memakan masa yang lama kerana harus dicetak secara sehelai demi sehelai. Fikirkanlah berapa lama masa untuk mencetak akan diambil bila himpunan ayat/surah yang ingin dicetak mengandungi 30 halaman Braille untuk kegunaan 30 orang murid? Namun, itulah yang telah dilakukan oleh kedua-dua orang guru agama berkenaan. Kegigihan mereka berdua tiada berbagai pada zaman ini. Mereka berdua sahaja yang tahu dan pernah alami betapa penatnya untuk menyediakan ayat/surah ke dalam bentuk Braille untuk murid-muridnya ketika itu.
Pada tahun 1980, Alquran Braille lengkap pertama telah berjaya disalin di negara kita. Ia telah disalin oleh Saudara Mohd Nor bin Awang Ngah. Ia telah disalin dengan menggunakan mesin taip Braille dan kemudiannya dicetak juga dengan menggunakan mesin thermoform. Manakala pihak yang telah mencetaknya ialah Persatuan Orang Buta Malaysia (MAB). Ia telah dijual dengan harga RM 150.00 ketika itu. Alquran Braille berkenaan telah dicetak ke dalam 30 jilid iaitu satu juzuk satu jilid. Saya merupakan antara yang pernah membelinya daripada MAB dan masih menyimpan satu atau dua juzuk (jilid) Alquran Berkenaan. Saudara Mohd Nor Awang Ngah ialah seorang yang tidak berpenglihatan.
Walau bagaimanapun, Alquran Braille berkenaan tidak dapat digunakan sepenuhnya kerana terdapat banyak kesalahan di sana sini. Di sini, saya tidaklah bermaksud untuk menyalahkan Saudara Mohd Nor Awang Ngah. Bagi saya, beliau telah melakukan yang terbaik mengikut kemampuannya. Pada masa yang sama, kesalahan-kesalahan yang ada sukar untuk dibaiki semula kerana kaedah penyalinan dan cetakan yang digunakan pada masa itu. Kalaupun ia dapat dibaiki, ia tetap akan memakan masa dan kos yang tinggi. Lagipun, setakat yang saya maklum, usaha penyalinan yang telah dilakukan oleh Saudara Mohd Nor Awang Ngah tidak mendapat sokongan padu daripada pihak-pihak yang berkaitan. Selain itu, bilangan mereka yang mahir dengan Alquran Braille juga amat terhad. Maka itulah juga, pelbagai kesalahan yang terdapat dalam Alquran Braille salinan tahun 1980 tidak dapat diperbetulkan dengan lebih sempurna, bahkan ia akhirnya terbiar begitu sahaja.
Pada tahun 1986, Saudara Zahari Ghani (Allahyarham) telah berjaya menyalin Alquran Braille secara lengkap. Sekali lagi, kaedah penyalinan ialah dengan menggunakan mesin taip Braille. Ia kemudiannya telah dicetak dengan menggunakan mesin thermoform. Kalau tak silap saya, beliau telah mengambil masa lebih dari setahun untuk menyalin keseluruhan Alquran Braille. Manakala naskah Alquran Braille yang telah digunakan sebagai rujukan untuk disalin ialah Alquran Braille daripada Indonesia terbitan yayasan Kesejahteraan Islam Indonesia (YAKETUNIS), Djog Djakarta, cetakan tahun 1976.
Setelah Alquran Braille lengkap disalin, Saudara Zahari sendiri telah menyemaknya semula secara perlahan-lahan. Tatkala menyalin Alquran berkenaan, Saudara Zahari sangat berhati-hati. Pengetahuan asas bahasa Arabnya yang agak baik turut memudahkan beliau melaksanakan usahanya. Jika terdapat sebarang keraguan dengan apa yang disalinnya, Saudara Zahari akan membandingkannya pula dengan Alquran bertulisan biasa iaitu dengan bantuan rakan berpenglihatan yang mahir dengan Alquran bertulisan biasa. Selain itu, beliau juga sering menyemaknya dengan mengikut bacaan qari tertentu menerusi pita kaset. Saya boleh menceritakan semuanya ini kerana ia berlaku di hadapan mata saya.
Di sini, saya tidaklah sampai mengatakan naskah Alquran Braille yang telah disalin oleh Saudara Zahari Ghani tiada kesalahan langsung. Namun begitu, salinan yang telah dilakukan oleh beliau jauh lebih baik daripada Alquran Braille salinan Saudara Mohd Awang Ngah. Beliau terus menggunakan naskah Alquran Braille yang disalinnya sehinggalah ke akhir hayatnya. Saudara Zahari Ghani telah menghembuskan nafasnya yang terakhir pada tahun 1991. Mudah-mudahan Allah merahmati beliau sepanjang masa.
Sebagaimana yang telah saya nyatakan, Saudara Zahari Ghani telah menyalin Alquran Braille dengan menggunakan mesin taip Braille serta kertas Braille. Setelah lengkap disalin, beliau telah mencetaknya dengan menggunakan mesin thermoform di atas kertas khas yang dikenali sebagai braillon. Cetakan di atas kertas braillon akan membolehkan titik-titik Braille tahan lebih lama, lebih mudah disimpan serta tidak rosak kalau terkena air. Saya sendiri sempat mencetak beberapa juzuk dengan menggunakan salinan asal (master copy) yang telah diusahakan oleh Saudara Zahari Ghani. Pada hari ini, saya dimaklumkan, kebanyakan juzuk (jilid) salinan naskah asal Alquran Braille beliau telah hilang entah ke mana. Namun demikian, cetakan braillon daripada salinan asal berkenaan masih lengkap dan kini masih tersimpan rapi di rumah Allahyarham di Pasir Mas, Kelantan. Oleh kerana salinan yang ada merupakan cetakan di atas braillon, maka ia sama sekali tidak boleh diulang cetak dengan menggunakan mesin thermoform.
Pada dekad 90-an, usaha penyalinan Alquran Braille masih lagi diteruskan. Pada masa itu, Pn. Aminah Ishak yang juga merupakan pengetua Sekolah Menengah Pendidikan Khas Setapak, Kuala Lumpur, telah meminta jasa baik Saudara Mohd Musa Ali untuk menyalinnya di SMPK Setapak. Sebelum itu, Saudara Mohd Musa Ali pernah menuntut di SMPK Setapak pada dekad 80-an. Beliau kemudiannya telah melanjutkan pengajian Alqurannya di Madrasah Alquran Kubang Bujuk, Serada, Terengganu dan berjaya menjadi seorang hafiz. Maknanya, tatkala beliau dipertanggungjawabkan untuk menyalin Alquran Braille di SMPK Setapak, beliau telah pun tamat pengajian Alqurannya dan telah menjadi seorang yang hafaz Alquran. Walau bagaimanapun, atas tuntutan kerjayanya, Saudara Mohd Musa tidak dapat meneruskan usaha penyalinannya. Walau pun demikian, beliau masih sempat menyalin beberapa juzuk Alquran Braille. Ada pihak yang memaklumkan kepada saya, beliau sempat menyalin sehingga juzuk 15. Kaedah penyalinan yang digunakan masih lagi dengan menggunakan mesin taip Braille. Salah satu juzuk yang telah beliau salin masih ada dalam simpanan saya. Pada penelitian saya, penyalinan yang telah diusahakan oleh Saudara Mohd Musa Ali lebih baik dan lebih sempurna. Ini mungkin disebabkan faktor bahawa beliau telah pun menghafaz Alquran. Jadi ia merupakan satu advantage kepada beliau dalam usaha penyalinannya.
(Bersambung di bahagian ketiga).
Catatan tambahan:
1. Saya pernah menulis secara ringkas kisah hidup Cikgu Sulaiman bin Shafie (Allahyarham) menerusi blog ini iaitu posting pada bulan Ogos tahun 2009.
2. Untuk pengetahuan bersama, Cikgu Salmah masih lagi bersama kita. Beliau telah pun bersara sejak tahun 1996 lagi. Pada masa ini, beliau menetap di Johor Baru. Kali akhir saya bertemu beliau ialah pada hujung Februari 2010.
3. Mohd Musa bin Ali kini merupakan seorang guru Alquran dan sedang mengajar di salah sebuah madrasah di Yala, selatan Thailand.
4. Saya juga pernah menulis menerusi blog ini mengenai naskah-naskah Alquran Braille yang ada di Malaysia. Salah satunya ialah Alquran Braille terbitan kerajaan Tunesia. Ia telah diterbitkan pada tahun 1976. Alquran Braille yang dikeluarkan oleh Tunesia juga boleh dibaca oleh sesiapa sahaja yang tahu membaca Alquran Braille, tetapi ia ditulis berdasarkan qiraat Qalun.
Salam dari Kuantan.
No comments:
Post a Comment