Alquran Braille: Sejarah Yang Terpendam (Bahagian Pertama)

Sejarah Awal

Saya pernah menulis beberapa kali menerusi blog ini mengenai Alquran Braille. Walau bagaimanapun, pada hemat saya, tulisan saya mengenainya sebelum ini agak ringkas dan lebih kepada berbentuk coretan semata-mata. Namun begitu, untuk kali ini, izinkan saya untuk membentangkan secara lebih terperinci mengenainya untuk tatapan kita bersama. Mudah-mudahan ia akan memberi manfaat khususnya kepada mereka yang dahagakan maklumat mengenainya, insha-Allah.

Dalam membentangkan fakta dan data mengenai sejarah Alquran Braille khususnya di negara kita, saya telah membahagikan tulisan mengenainya kepada beberapa bahagian. Pembahagian tersebut saya lakukan berasaskan kepada kronologi peristiwa. Selain itu, ia juga bertujuan agar tulisannya tidak terlalu panjang dan ini mungkin akan membosankan sesetengah orang. Maklumlah tulisan yang bercorak fakta sebegini bukan semua orang yang suka membacanya.

Seperkara lagi, jika ada pada mana-mana bahagian dalam tulisan saya mengenai sejarah Alquran Braille ini yang terkhilaf, tersilap atau tersalah, saya mohon kepada mereka yang lebih mengetahuihya agar membuat pembetulan. Pembetulan berkenaan boleh dilakukan menerusi ruangan komentar di hujung tulisan ini, ataupun boleh juga berkongsi melalui dengan mengemailkannya terus kepada saya. Insha-Allah mana-mana yang baik dan sesuai akan saya kongsikan pula dengan para pembaca yang lain.

Sejarah tulisan Jawi Braille dan Alquran Braille di negara kita sebenarnya telah bermula dari semenjak tertubuhnya Sekolah Kebangsaan Pendidikan Khas (SKPK) Princess Elizabeth di Johor Baru pada tahun 1948 lagi. Sebagaimana yang kita semua maklum, negeri Johor merupakan negeri yang mempunyai sistem pendidikan agama yang tersusun. Seiringan dengan itu, apabila tertubuhnya SKPK Princess Elizabeth, maka pihak pentadbir sekolah berkenaan telah mencuba sedaya upaya untuk menerapkan pendidikan agama Islam kepada murid-muridnya. Salah satu usaha yang telah dilaksanakan ialah dengan memanggil beberapa orang guru agama di sekitar Johor Baru ketika itu untuk datang dan memberi kuliah atau ceramah kepada murid-murid di sekolah berkenaan. Di antara guru agama yang pernah datang ke sekolah berkenaan untuk tujuan tersebut termasuklah Cikgu Rahmat Mizan (Allahyarham) iaitu bapa kepada bekas menteri penerangan Malaysia, Tan Sri Muhammad Rahmat (Allahyarham). Selain itu, bekas pengerusi Majlis Fatwa Kebangsaan, Prof. Tan Sri Dr. Abdul Jalil Hassan (Alllahyarham) yang mana pada ketika itu merupakan salah seorang pegawai agama di Johor, juga pernah datang ke SKPK Princess Elizabeth untuk melihat sendiri perkembangan pendidikan agama Islam di sekolah berkenaan. Kesemua peristiwa yang saya bentangkan ini berlaku pada hujung dekad 40-an. Peristiwa berkenaan juga telah berlaku bukan di sekolah yang ada di tapaknya sekarang, sebaliknya ia telah berlaku di Batu 3, Jalan Skudai, kerana antara tahun 1948 hingga tahun 1954, SKPK Princess Elizabeth telah ditempatkan secara sementara di Batu 3, Jalan Skudai, Johor. Lokasi sekolah tersebut ketika itu amat dekat dengan laut. Demikian saya dimaklumkan.

Satu masalah besar yang menjadi cabaran utama dalam pelaksanaan pendidikan agama Islam waktu itu ialah tiada tulisan Jawi dan Alquran berbentuk Braille. Selain itu, tiada sebarang bahan yang boleh digunakan sebagai asas dan panduan untuk mengajar murid-murid cacat penglihatan untuk membolehkan mereka menulis Jawi Braille dan Alquran Braille.

Bagi mengatasi masalah yang timbul, Cikgu Ann Majeed (kini Dato’ Ann Majeed) bersama-sama Major D.R. Bridges telah berusaha untuk mencipta tulisan Jawi Braille dan Alquran Braille. D.R. Bridges dilibatkan kerana beliau adalah antara orang yang mahir dengan sistem tulisan Braille di Malaya ketika itu. Walaupun usaha-usaha berkenaan tidak berjaya membuahkan hasil sebagaimana yang diharapkan, setidak-tidaknya ia menunjukkan betapa pendidikan agama Islam untuk mereka yang cacat penglihatan telah dititikberatkan sejak dari awal lagi. Hal ini (usaha untuk mencipta tulisan Jawi Braille) dimaklumkan sendiri kepada saya oleh Yang Berbahagia Datuk Ann Majeed dalam satu wawancara saya dengan beliau pada tahun 1990 lalu. Datuk Annn Majeed merupakan guru besar pertama SKPK Princess Elizabeth (1948-1956).

Keadaan mula berubah pada pertengahan dekad 50-an apabila senaskah Alquran Braille dari Jordan telah diterima oleh SKPK Princess Elizabeth. Pada hujung tahun 1954 pula, Cikgu Sulaiman bin Shafie (Allahyarham), seorang guru agama, telah ditempatkan di SKPK Princess Elizabeth secara sepenuh masa untuk mengajar agama Islam kepada murid-murid sekolah berkenaan. Kurikulum yang digunakan adalah berdasarkan kurikulum Jabatan Agama Islam Johor. Dari sinilah maka bermulanya perkembangan tulisan dan pengajaran Alquran Braille yang lebih teratur di negara kita.

Sebagaimana yang dinyatakan di atas, Alquran Braille terawal di Malaysia yang dapat dikesan setakat ini ialah naskah Alquran Braille yang dikeluarkan oleh kerajaan Jordan cetakan tahun 1952. Naskah Alquran Braille berkenaan lengkap 30 juzuk dan terbahagi kepada 6 jilid. Ia ditulis secara double sided dengan tulisan Arab Braille. Antara institusi pendidikan khas cacat penglihatan yang mula-mula menerima naskah Alquran Braille berkenaan ialah SKPK Princess Elizabeth di Johor Baru. Saya tidak pasti sama ada sekolah berkenaan masih menyimpan lagi naskah Alquran Berkenaan atau tidak. Setakat yang saya ketahui, pada hari ini, Persatuan Orang-orang Cacat Penglihatan Islam Malaysia (PERTIS) masih menyimpan jilid 1 daripada naskah Alquran berkenaan. Sebenarnya jilid berkenaan telah saya temui berada dalam simpanan pihak lain. Pada tahun 1997, pihak yang menyimpan jilid Alquran berkenaan bercadang untuk membuangnya daripada simpanan mereka. Pihak berkenaan sememangnya tidak mengetahui bahawa bahan yang hendak dibuangnya itu ialah Alquran Braille yang dikeluarkan oleh kerajaan Jordan cetakan 1952. Kebetulan pula pada ketika itu saya adalah Naib Yang Dipertua merangkap Pengerusi Biro Penerbitan PERTIS. Dengan kedudukan saya di PERTIS ketika itu, saya telah menulis surat kepada pihak berkenaan dengan menerangkan apakah sebenarnya bahan yang hendak mereka hapuskan itu. Selanjutnya, saya memohon agar penjagaan bahan berkenaan dipindahkan terus kepada PERTIS. Alhamdulillah, walaupun pihak yang berkaitan tidak tahu mengenai Alquran Braille, tetapi mereka bersetuju untuk memindahkan bahan berkenaan kepada PERTIS. Sejak dari itulah, Alquran Braille berkenaan berada dalam simpanan PERTIS hingga kini.

Sehingga kini, saya masih tidak dapat memastikan bagaimana naskah Alquran Braille berkenaan boleh sampai ke Malaysia dari Jordan. Antara teori kedatangan Alquran Braille ke Tanah Melayu yang dapat saya kemukakan di sini ialah, kerajaan Jordan ketika itu mempunyai hubungan yang akrab dengan kerajaan Great Britain. Pada masa yang sama, Tanah Melayu pula merupakan sebahagian daripada tanah jajahan Britain. Mungkin dengan memperolehi maklumat mengenai kewujudan institusi khas cacat penglihatan di Tanah Melayu melalui Britain, maka pihak berkuasa Jordan telah mengirimkan senaskah Alquran Braille yang lengkap kepada institusi berkenaan. Pada masa itu juga, pihak-pihak yang berkenaan di Tanah Melayu memang tiada maklumat langsung mengenai Alquran Braille, negara yang menghasilkannya dan sebagainya.

Pada masa yang sama juga (dekad 50-an), Indonesia juga turut menerima naskah Alquran Braille dari negara Arab (mungkin Jordan). Maklumat ini saya perolehi ketika saya membaca kisah hidup Abdullah Yatim, seorang yang berpenglihatan tetapi amat berjasa besar dalam mengembangkan Alquran Braille di Indonesia. Seperti juga Cikgu Sulaiman Shafie (Allahyarham), Abdullah Yatim telah mengambil inisiatif sendiri untuk belajar tulisan Alquran Braille berdasarkan naskah Alquran Braille yang telah diterima dari negara Arab berkenaan. Demikianlah agung dan besarnya jasa kedua-dua hamba Allah berkenaan kepada kita yang bernasib begini. Mudah-mudahan Allah sentiasa merahmati kedua-dua mereka dunia dan akhirat.

(Bersambung di bahagian kedua)